Όταν οι ΗΠΑ έριξαν 4 πυρηνικές βόμβες στην Ισπανία
Το Περιστατικό του Παλομάρες
Πριν 59 χρόνια αυτή την εβδομάδα, στις 7 Απριλίου 1966, βρέθηκε ένα πυρηνικό όπλο που οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις αναζητούσαν απεγνωσμένα για 80 ημέρες. Η κεφαλή, με εκρηκτική ισχύ 100 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της βόμβας που έπεσε στη Χιροσίμα, ανασύρθηκε προσεκτικά από βάθος 870 μέτρων από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Μόνο όταν αφοπλίστηκε στο κατάστρωμα του USS Petrel, μπορούσαν όλοι να ανασάνουν με ανακούφιση. Μόλις είχε ανακτηθεί με επιτυχία η τελευταία από τις τέσσερις βόμβες υδρογόνου που είχαν πέσει κατά λάθος στην Ισπανία.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν ένα σχέδιο για να αποτρέψουν τη Σοβιετική Ένωση από το να εξαπολύσει μια προληπτική επίθεση. Μια περιπολία βομβαρδιστικών B-52, εξοπλισμένων με πυρηνικά όπλα, διέσχιζε συνεχώς τους ουρανούς, έτοιμη να επιτεθεί στη Μόσχα ανά πάσα στιγμή. Ήταν η επιχείρηση με την κωδική ονομασία Chrome Dome.
Για να παραμείνουν στον αέρα σε αυτές τις μακρινές διαδρομές, τα αεροσκάφη έπρεπε να ανεφοδιάζονται εν πτήσει. Στις 17 Ιανουαρίου 1966, ένα τέτοιο βομβαρδιστικό πετούσε σε ύψος 31.000 ποδιών πάνω από την περιοχή της Αλμερία στη νότια Ισπανία και προσπάθησε να πραγματοποιήσει έναν συνηθισμένο ανεφοδιασμό από αέρος με ένα αεροσκάφος KC-135. Ο Αμερικανός Υποστράτηγος Ντέλμαρ Γουίλσον, ο επικεφαλής της έρευνας των συνθηκών του καταστροφικού ατυχήματος, δήλωσε αργότερα ότι αυτό που συνέβη ήταν πως το βομβαρδιστικό πλησίασε με υπερβολικά μεγάλη ταχύτητα χωρίς να σταθεροποιήσει τη θέση του, με αποτέλεσμα τα αεροσκάφη να πλησιάσουν υπερβολικά και να συγκρουστούν.
Η σύγκρουση διέλυσε το αεροσκάφος ανεφοδιασμού, προκαλώντας ανάφλεξη στο καύσιμο που μετέφερε και σκοτώνοντας και τα τέσσερα μέλη του πληρώματός του. Η επακόλουθη έκρηξη σκότωσε επίσης δύο άνδρες στο πίσω μέρος του B-52. Ένας τρίτος κατάφερε να εκτιναχθεί αλλά πέθανε όταν δεν άνοιξε το αλεξίπτωτό του. Τα υπόλοιπα τέσσερα μέλη του πληρώματος του βομβαρδιστικού εγκατέλειψαν επιτυχώς το φλεγόμενο αεροπλάνο τους, πριν αυτό διαλυθεί και πέσει στη γη, προκαλώντας βροχή από φλεγόμενα θραύσματα αεροσκαφών και το θανατηφόρο θερμοπυρηνικό φορτίο του πάνω στο απομακρυσμένο ισπανικό χωριό Παλομάρες.
Είχαμε πια μία κατάσταση “Broken Arrow”: ένα ατύχημα με πυρηνικά όπλα.
Αναφορές έκαναν λόγο για μια τεράστια πύρινη μπάλα που ήταν ορατή από ένα μίλι μακριά. Ευτυχώς όμως, δεν προκλήθηκε πυρηνική έκρηξη, καθώς οι κεφαλές του βομβαρδιστικού διέθεταν ενσωματωμένα συστήματα ασφαλείας για την αποτροπή μιας ανεπιθύμητης ατομικής αλυσιδωτής αντίδρασης. Ωστόσο, οι θερμοπυρηνικές συσκευές είχαν εκρηκτικά γύρω από τους πυρήνες πλουτωνίου ως μέρος του μηχανισμού ενεργοποίησης. Για την περίπτωση ατυχήματος, οι βόμβες είχαν προσαρτημένα αλεξίπτωτα σχεδιασμένα να μειώνουν την πρόσκρουση κατά την προσγείωση και να αποτρέπουν τη ραδιενεργή μόλυνση. Και πράγματι, μία βόμβα προσγειώθηκε με ασφάλεια σε μια κοίτη ποταμού χωρίς να εκραγεί και ανακτήθηκε άθικτη την επόμενη ημέρα. Δυστυχώς, τα αλεξίπτωτα των δύο από τις υπόλοιπες βόμβες υδρογόνου δεν άνοιξαν.
Μία από τις πυρηνικές βόμβες προσγειώθηκε στο χωράφι του Πέδρο Αλαρκόν και εξερράγη κατά την πρόσκρουση, ενώ περπατούσε προς το σπίτι του με τα εγγόνια του. Επιβίωσε, μόνο για να περιγράψει αργότερα τις σκηνές χάους και καταστροφής που εκτυλίχθηκαν. Η έτερη βόμβα υδρογόνου επίσης εξερράγη, όταν χτύπησε το έδαφος κοντά σε ένα νεκροταφείο. Αυτές οι εκρήξεις δημιούργησαν τεράστιους κρατήρες και σκόρπισαν ιδιαίτερα τοξική ραδιενεργή σκόνη πλουτωνίου σε εκατοντάδες στρέμματα. Φλεγόμενα θραύσματα των αεροσκαφών επίσης έπεσαν στο ισπανικό χωριό.
Μόλις η είδηση ότι το βομβαρδιστικό είχε πέσει με πυρηνικά όπλα, έφτασε στη διοίκηση των στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ, ξεκίνησε μια τεράστια επιχείρηση. Ως από θαύμα όμως και παρά την καταστροφή και τις εικόνες συντέλειας, κανείς στο χωριό δεν σκοτώθηκε.
Τρία από τα μέλη του πληρώματος του B-52 που κατάφεραν να εκτιναχθούν προσγειώθηκαν στη Μεσόγειο, αρκετά χιλιόμετρα μακριά από την ακτή, και διασώθηκαν από τοπικά αλιευτικά σκάφη μέσα σε λίγη ώρα από το ατύχημα. Ο τέταρτος, εκτινάχθηκε από το αεροσκάφος ενώ αυτό φλέγονταν, με αποτέλεσμα την πρόκληση σοβαρών εγκαυμάτων σε όλο του το σώμα και την αδυναμία του να αποσυνδεθεί από το κάθισμα εκτίναξης. Παρ' όλα αυτά, κατάφερε να ανοίξει το αλεξίπτωτό του και βρέθηκε ζωντανός κοντά στο χωριό, απ’ όπου μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο.
Παρέμενε ωστόσο το πρόβλημα του εντοπισμού του θανατηφόρου πυρηνικού φορτίου του αεροσκάφους. Με το πρώτο φως της ημέρας και τη συνδρομή της Ισπανικής Χωροφυλακής, βρέθηκαν τρεις βόμβες, αλλά μία εξακολουθούσε να λείπει. Την επόμενη μέρα, φορτηγά γεμάτα με Αμερικανούς στρατιώτες στάλθηκαν από κοντινές βάσεις, ενώ η παραλία στο Παλομάρες έγινε βάση για περίπου 700 Αμερικανούς που προσπαθούσαν επειγόντως να περιορίσουν οποιαδήποτε ραδιενεργή μόλυνση και να εντοπίσουν την τέταρτη κεφαλή.
Όταν το προσωπικό των ΗΠΑ εντόπιζε μια περιοχή μολυσμένη με ακτινοβολία, έσκαβαν τις πρώτες τρεις ίντσες του επιφανειακού εδάφους και το σφράγιζαν σε βαρέλια για αποστολή πίσω στις ΗΠΑ. Μ’ αυτό τον τρόπο, περίπου 1.400 τόνοι ραδιενεργού εδάφους στάλθηκαν τελικά σε εγκατάσταση αποθήκευσης στη Νότια Καρολίνα.
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ισπανία, η οποία τότε βρισκόταν υπό τη δικτατορία του Φρανθίσκο Φράνκο, επιθυμούσαν να υποβαθμίσουν το καταστροφικό ατύχημα. Ο Φράνκο ανησυχούσε ιδιαίτερα ότι οι φόβοι για ραδιενέργεια θα έβλαπταν τον τουριστικό τομέα της χώρας, μια σημαντική πηγή εσόδων για το καθεστώς του. Σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει τον τοπικό πληθυσμό και την παγκόσμια κοινότητα ότι δεν υπήρχε κίνδυνος, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ισπανία, Angier Biddle Duke, κατέληξε να κάνει μπάνιο στη θάλασσα απέναντι από την ακτή του Παλομάρες μπροστά από τον διεθνή Τύπο, λίγες μόλις εβδομάδες μετά το ατύχημα.
Παρά το γεγονός ότι η σχολαστική έρευνα στην περιοχή συνεχίστηκε για μία εβδομάδα, δεν κατέστη δυνατή η ανεύρεση της τέταρτης βόμβας. Μόνο όταν ένας ντόπιος ψαράς που είχε βοηθήσει στη διάσωση μερικών από τους επιζώντες αεροπόρους που είχαν πέσει στη θάλασσα, μίλησε με το προσωπικό που ήταν επιφορτισμένο με την έρευνα, ζητώντας συγγνώμη επειδή δεν μπόρεσε να σώσει έναν από τους Αμερικανούς πιλότους, τον οποίο πίστευε ότι είδε να βυθίζεται στα βάθη, οι Αμερικανοί συνειδητοποίησαν ότι ο ψαράς μπορεί στην πραγματικότητα να είχε δει την αγνοούμενη πυρηνική βόμβα. Έτσι, η έρευνα μεταφέρθηκε στη Μεσόγειο Θάλασσα, με το ναυτικό των ΗΠΑ να κινητοποιεί πάνω από 30 σκάφη, συμπεριλαμβανόμενων ναρκαλιευτικών και υποβρυχίων, ώστε να διερευνήσουν τον βυθό. Η εξερεύνηση χιλιομέτρων βυθού ήταν τόσο τεχνικά περίπλοκη όσο και εξαιρετικά αργή διαδικασία, αλλά μετά από εβδομάδες εξαντλητικής αναζήτησης, ένα νεοανεπτυγμένο βαθυσκάφος, το Alvin, εντόπισε τελικά την αγνοούμενη βόμβα σε μια υποθαλάσσια τάφρο.
Σχεδόν τέσσερις μήνες μετά την αρχική απώλεια της, η κεφαλή αφοπλίστηκε και επέστρεψε στα χέρια των ΗΠΑ. Την επόμενη μέρα, παρά το απόρρητο σχετικά με ό,τι είχε να κάνει με το πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ, οι αμερικανικές αρχές πήραν την ασυνήθιστη απόφαση να δείξουν τη βόμβα στον παγκόσμιο Τύπο. Ο Πρέσβης Duke δικαιολόγησε ότι αν οι άνθρωποι δεν την έβλεπαν με τα μάτια τους, ποτέ δεν θα πίστευαν ότι είχε πραγματικά ανακτηθεί.
Μετά και από την ανεύρεση της τελευταίας βόμβας, ΗΠΑ και Ισπανία συμφώνησαν να χρηματοδοτούν ετήσιους ελέγχους υγείας για τους κατοίκους του Παλομάρες. Υποσχέθηκαν επίσης να παρακολουθούν το έδαφος, το νερό, τον αέρα και τις τοπικές καλλιέργειες. Ωστόσο, περίπου 100 στρέμματα μολυσμένης γης στο Παλομάρες παραμένουν περιφραγμένα, καθώς μέχρι και σήμερα κάποιες περιοχές θεωρούνται μολυσμένες. Μόλις το 2015 ΗΠΑ και Ισπανία υπέγραψαν αμοιβαία συμφωνία για τον καθαρισμό της περιοχής, όμως μέχρι και σήμερα καμία πλευρά δεν έχει ακόμη εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της.
